Brexit brengt kernwapenbeleid VK in problemen

De uitslag van het referendum in het Verenigd Koninkrijk leidt wellicht tot een nieuw referendum in Schotland over zijn status. Als de Schotten kiezen voor onafhankelijkheid, verliest het VK niet alleen 78.000 km² en 5,3 miljoen inwoners. Haar enige kernwapenbasis, Faslane, ligt in Schotland en de Schotten willen die snel opdoeken. Een nieuwe basis vinden is niet makkelijk en kost miljarden ponden. Daarmee hebben de Engelsen er een “huge problem” bij. Hoe de Brexit ook het Britse kernwapenbeleid bovenaan de agenda zet.

FASLANE

Het is een heerlijk gebied om te wandelen, het Schotse nationaal park Loch Lemond & the Trossachs. Best wel de zomer vermijden, want dan plagen je de “midges”, een soort heel irriterende muggetjes. Op een boogscheut ervan bevindt zich een andere wereld, een van de belangrijkste militaire, nucleaire sites ter wereld, Faslane. Daar vind je de marinebasis van de kernduikboten van het Verenigd Koninkrijk, de enige in het Verenigd Koninkrijk die geschikt is voor kernduikboten. Die beschikken over Tridentraketten met kernkoppen. Elke duikboot heeft acht raketten, met een maximum van 40 heel krachtige kernkoppen.  Een duikboot kan dus op zijn eentje een land van de kaart vegen. Faslane is in pacifistische middens heel bekend. Sinds 1982 is er een permanent actiekamp, het Faslane Peace Camp. Ontelbare acties hebben er plaats gehad. Faslane zou de volgende jaren weer volop in de actualiteit kunnen komen.

De ideale basis, maar straks ontmanteld?

Faslane is vanuit militair oogpunt bijzonder geschikt als basis voor de kernduikboten. Het ligt aan de Westkust van Schotland, met heel diep water en een gemakkelijk navigeerbare toegangsgeul. Bovendien ligt Faslane dicht bij zowel de Atlantische oceaan als de Noorse Zee. Glasgow ligt maar 40 kilometer verder. Als Schotland een referendum over zijn onafhankelijkheid organiseert, zal meer dan waarschijnlijk een meerderheid van de Schotten kiezen voor onafhankelijkheid. Dan kan Schotland wel in de Europese Unie blijven. Het zou het einde van de kernwapenbasis van Faslane betekenen. Zowel de Scottisch National Party als de Schotse socialisten en groenen willen de kernwapens verwijderen. Het VK zelf zou trouwens ook moeilijk kunnen leven met het idee dat haar kernwapenbasis in een andere onafhankelijke staat gelegen is.

Het probleem is dat er in het Verenigd Koninkrijk geen andere basis is die geschikt is voor de kernduikboten. Die basis moet dus gebouwd worden. Een plek vinden is echt geen gemakkelijk zaak. Bovendien kan de bouw van een nieuwe basis 10 à 20 jaar vragen en miljarden ponden kosten. Of, hoe de Brexit er ook op het ministerie van Defensie een heel moeilijke uitdaging en een gepeperde rekening bij gooit.

Modernisering kernwapens

Het Verenigd Koninkrijk heeft de princiepsbeslissing genomen om haar kernwapenarsenaal te moderniseren, wat een totale aanfluiting is van het non-proliferatieverdrag dat stelt dat de vijf officiële kernmachten[1] kernwapens mogen bezitten, maar die op termijn moeten opdoeken.[2] Die modernisering houdt de vervanging van de vier kernduikboten in. De kostprijs daarvan is nog niet duidelijk. Reuters had het in 2015 over een prijskaartje van niet minder dan 167 miljard pond over een tijdspanne van 30 jaar. De regering ontkende dat en had het over een bedrag van 31 miljard pond over een periode van 35 jaar.  Daar kan dus nog een forse rekening voor een nieuwe marinebasis bijkomen. Misschien kunnen de Engelsen in een overgangsperiode de basis van Faslane huren, maar ook daar zullen de Schotten een factuur voor sturen.

Corbyn?

Labourleider Jeremy Corbyn moet persoonlijk niet weten van nieuwe kernduikboten. Labour is al jaren verdeeld over de status van het VK als kernwapenmacht, maar het officiële standpunt van de partij ligt in lijn van dat van de Conservatieven. Het VK moet een kernwapenmacht blijven en de verouderende kernduikboten moeten dus vervangen worden. De uitslag van het Brexitreferendum heeft de positie van Corbyn verzwakt en het is niet zeker of hij nog lang zal aanblijven. Zal een opvolger de partij willen en kunnen overtuigen van het opdoeken van het kernwapenarsenaal? Dat lijkt voor het ogenblik heel onzeker. Hoe dan ook zal, in het geval de Schotten hun onafhankelijkheid uitroepen, de kwestie hoog op de agenda komen en zal Labour kleur moeten bekennen.

De kostprijs?

De Brexit kan leiden tot een economische recessie bij onze buren over het Kanaal. Dat kan ook zwaar wegen op de begrotingsmarges van volgende regeringen. Zal dat een domper zetten op de vernieuwing van het kernwapenarsenaal? Als we kijken naar het verleden, is er weinig reden tot optimisme. Landen die kernwapens wilden, mobiliseerden massaal de daarvoor noodzakelijke financiële middelen, hoe schaars die ook waren. Dat was zo in de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten, en ook later in landen als Israël, India en Pakistan. Het was ook in het VK niet anders. In oktober 1946 bespreekt  eerste minister Attlee (Labour) met enkele topministers het kernwapenprogramma. Verschillende ministers wijzen op de enorme kosten terwijl het land zo kort na de oorlog zoveel andere noden heeft. Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Ernest Bevin, eveneens van Labour, haalt scherp uit: “We’ve got to have this thing (..) We’ve got to have this thing over here, whatever it costs.” Ik vrees dat in een volgende regering die over het Engelse kernwapenprogramma moet beslissen, ook als die homogeen Labour is, die houding zal doorwegen. Tenzij de Engelse civiele samenleving een gigantische tegenkracht kan ontwikkelen of er op internationaal vlak plots boeiende ontwikkelingen op het gebied van nucleaire ontwapening zouden zijn. Maar vandaag zie ik die echt niet aan de horizon priemen. Hoe dan ook: als de Brexit ook leidt tot een afscheuring van Schotland, zal er een diepgaand en heel breed debat volgen over de Britse kernwapens en dat op zich is natuurlijk een heel goede zaak. #Faslane wordt een hashtag om de volgende jaren te volgen.