Het nieuwe akkoord over het Iraans nucleair programma

Is het een historisch akkoord?  Ja, natuurlijk. Al moeten de uitvoeringsmodaliteiten nog verder onderhandeld worden. Maar dat moet wel lukken. In 2002 kwam het geheime Iraanse nucleaire programma aan het licht. De internationale gemeenschap stelde vast dat er heel veel aanwijzingen waren dat Iran achter een civiel nucleair programma een militair nucleair programma verborg en in het geheim aan een kernwapen werkte. Iran als nieuwe kernmacht in het Midden-Oosten? Het werd een van de belangrijkste internationale kwesties. Want Israël zou het Iraans kernwapenprogramma kunnen proberen te vertragen door nucleaire sites in Iran te bombarderen, wat zou kunnen leiden tot een groot en langdurig militair conflict. Als Iran echt een kernwapen zou produceren, zouden Saoedi-Arabië, Turkije en Egypte ook kernwapens gaan bouwen. Je zou dan een nucleaire wapenwedloop krijgen in de meest onstabiele regio van de wereld. Nu, 13 jaar later, reduceert het nieuwe akkoord die risico’s enorm. Het sluiten van dit akkoord is een hele opluchting, voor het Midden-Oosten en de rest van de wereld. Het toont ook aan dat diplomatie geen soft gedoe is, maar ons ook in het Midden-Oosten verder brengt dan het wapengeweld dat er de laatste decennia woedt.

Is dit een historische kans om Iran opnieuw deel te laten worden van de “internationale gemeenschap”?

Zeker. En dat zou de stabiliteit in de regio op termijn alleen maar goed kunnen doen. Iran is een land van 75 miljoen inwoners. Zo een land isoleren en marginaliseren leidt alleen maar tot frustratie en rancune, en we weten tot wat dat leidt. Is Iran een volwassen democratie? Neen, zeker niet, en ook op het gebied van mensenrechten is de bilan triestig. Maar wat democratie en mensenrechten betreft, is het in Saoedi-Arabië erger dan Iran, terwijl Saoedi-Arabië een belangrijke Westerse bondgenoot is. Iran opnieuw in de internationale gemeenschap halen betekent uiteraard niet dat we de ogen moeten dichtdoen voor wat er misloopt op het gebied van democratie en mensenrechten. Persoonlijk denk ik dat een toenemende vervlechting tussen Iran en de rest van de wereld iedereen alleen maar ten goede kan komen. Er kan meer druk komen op het Iraans regime om de mensenrechten te respecteren en de rest van de wereld kan proeven van de rijkdom van de Iraanse cultuur. Als dit akkoord de isolatie van Iran vermindert, is dat mooi meegenomen.

Waarom is Israël zo hard gekant tegen dit akkoord?

Sommigen zullen wijzen op de rechtse koers van Benjamin Netanyahu, maar ik denk dat het dieper zit. De risico-aversie van vele Israëli’s is enorm. Wat begrijpelijk is gezien de gebeurtenissen in de vorige eeuw. De anti-Israël uitspraken van voormalig Iraans president Ahmadinejad hebben de zaak uiteraard verder bemoeilijkt. Shaul Mofaz, Israëlisch minister van Defensie zei in 2006:  "Of all the threats we face, Iran is the biggest. The world must not wait. It must do everything necessary on a diplomatic level in order to stop its nuclear activity. Since Hitler we have not faced such a threat." Eerste minister Benjamin Netanyahu woonde op 27 januari 2010 de herdenkingsplechtigheid van de bevrijding van het kamp van Auschwitz bij. Zijn toespraak liet er geen misverstand over bestaan. Hij zwoer om nooit meer het Joodse volk en de Joodse staat te laten treffen door het Kwade. “De belangrijkste les uit de Shoah,” zei hij, “is dat moorddadig kwaad zo snel mogelijk moet gestopt worden.” Netanyahu had het niet letterlijk over Iran, maar hij zei dat er “een nieuwe Amalek is en hij bedreigt opnieuw de Joden met uitroeiing.” Amalek is een stamhoofd uit het Oude Testament die het Joodse volk aanviel. Journalisten maakten in hun persartikels natuurlijk wel de link tussen Amalek en Ahmadinejad.

De vrees van Israël voor Iran is natuurlijk geen excuus voor het niet respecteren van het internationaal recht of het vertragen van internationale onderhandelingen over het Iraans nucleair programma. Maar ze maakt het bijzonder moeilijk voor de Israëlische politici om een akkoord met Iran over kernwapens goed te keuren. “Stel je voor dat Iran toch in het geheim aan een kernwapen verder werkt”, klinkt het. Netanyahu & co vinden dat je met Iran geen akkoorden kan en mag sluiten. Terwijl ze zelf geen alternatief voorstellen, want niemand gelooft dat een militair ingrepen in Iran een kernwapenprogramma definitief zou stoppen. Het zou het hoogstens met een paar jaar vertragen en het zou heel het Midden-Oosten in vuur en vlam zetten. Het is dus prima dat de Verenigde Staten in dit geval niet geluisterd hebben naar Israël. Wat heel veel moed gevergd heeft van president Obama, en ook van kanselier Merkel. Want voor haar is het, gezien de gebeurtenissen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, niet evident om zich op cruciale momenten te distantiëren van de Israëlische regering.

Zullen Saoedi-Arabië en de GCC roet in het eten gooien?

Laten we niet vergeten dat dit akkoord echt wel heel ruim gedragen is. Door de vijf vaste leden van de VN-Veiligheidsraad en alle landen van de Europese Unie. Dat kan tellen op internationaal vlak. Een land dat dit akkoord zou proberen ondermijnen, zal onder zware druk komen te staan. Er zullen wel pogingen zijn, maar zelf denk ik dat die het akkoord niet zal in gevaar brengen.

Verhoogt dit de kans dat Israël zijn kernwapens opdoekt?

Neen, echt niet. Ik denk dat Israël zijn kernwapens beschouwt als de ultieme levensverzekering en deze pas zal opgeven als de vrede en veiligheid van het land en zijn inwoners 500% zeker gegarandeerd zijn voor de volgende decennia. Bovendien blijft het geheime akkoord uit 1969 tussen Richard Nixon en Golda Meir volledig van kracht. Daarmee gaf de VS Israël groen licht voor het beschikken over een eigen kernmacht. De VS zal dat akkoord enkel herzien als de situatie in het Midden-Oosten totaal veranderd is, met relaties tussen Israël en de andere landen in het Midden-Oosten zoals die tussen bv. België en zijn buurlanden vandaag.

Tot slotte

Moeten we meer aandacht hebben voor de mensenrechten in Iran? Zeker. Moeten we een groot debat wijden hoe een relatie tussen ons land en Iran er zou kunnen en moeten uitzien? Zeker. Maar laat ons dat ook doen voor onze relatie met Saoedi-Arabië. Waarom is dat land een strategische bondgenoot? Moet dat zo blijven? Waarom? Is een andere relatie met de Saoedi’s wenselijk of noodzakelijk? Welke dan? Het lijkt me een van de grote kwesties waarover alle Westerse landen zich de volgende maanden en jaren dringend moeten buigen.

VOETNOOT

Wie meer achtergrond wil over het Iraans en Israëlisch kernwapenprogramma en de rol die Belgische bedrijven erin speelden, vind informatie in mijn boek “België en de bom, de rol van België in de proliferatie van kernwapens” (de Franse versie werd uitgegeven door Etopia,www.etopia.be).